Schaalvergroting in het mbo?

Wetenschapper en politica Bussemaker gooide deze week, 25 november 2015, de knuppel in het hoenderhok door te stellen dat de schaalvergroting is doorgeschoten en 'de menselijke maat' terug moet in het mbo en .... dat zij daar beleidsmaatregelen tegen gaat nemen.

Behoudens genoegzame borrelpraat op feestjes ga ik er van uit dat mensen mij daar in dit dossier vragen over stellen als onderwijskundige. Vanuit dat perspectief vier waarnemingen:

-1-
Er wordt in het discours gesuggereerd dat er een causaal verband bestaat tussen de kwaliteit van het onderwijs en de omvang van ROC's. Er woedt een discussie over de vigerende indicatoren voor kwalitatief goed onderwijs in de sector. Vileine onderwijskundigen beweren dat de huidige indicatoren vooral de prettig meetbare kwantitatieve 'kleine k' in beeld brengen maar dat is een discussie voor een andere plaats op een ander moment. De op dit moment geaccepteerde 'big five' om de kwaliteit van het (mbo)onderwijs te indiceren zijn: rendement, voortijdig schoolverlaten, tevredenheid studenten, tevredenheid personeel en tevredenheid bedrijfsleven. Met gerenommeerde gespecialiseerde onderwijsonderzoekers constateer is dat er geen enkel verband is aangetoond tussen de aldus gedefinieerde kwaliteit en de omvang van een ROC. Kennelijk spelen hier andere sentimenten dan wetenschappelijk onderzoek.

-2-
De commissie Dijsselbloem onderzocht, weliswaar in de vorige eeuw maar nog steeds algemeen onderschreven, de effecten van grootschalige generieke top-down vernieuwingen in het onderwijs. De algemene simpele conclusie was: 'niet doen!'. In een pluriform veld werken uniforme beleidsmaatregelen niet. Ze zijn gericht op het gemiddelde - dat in de praktijk niet voorkomt - en sneuvelen ergens vóór halverwege de invoering.

-3-
In de brief van de minister wordt een voorbeeld genoemd van één van de grootste ROC's van Nederland die de menselijke maat goed voeren. Het betreft ROC van Twente. Een ROC dat door haar schaalgrootte  in staat is geweest mbo-lectoren in combinatie met het hbo in een gedegen R&D afdeling na te later denken - en te laten onderzoeken - wat de meest geschikte vorm van organiseren van mbo-onderwijs is. Dankzij een combinatie van  uitgebalanceerde beleidsmaatregelen als gevolg van hun onderzoek zijn zij tot een werkwijze gekomen met professionaliseringsbeleid, organisatieinrichting, teacher-leaderprogramma's enz. waardoor Twente nu is wat het is. En jazeker: ook beleidsuitgangspunten als 'klein binnen groot'.

-4-
De 'menselijke maat' ROC's die, niet geholpen door wet- en regelgeving van vakscholen, onderaan in de rijtjes staan op grond van studentaantallen scoren niet hoger in kwalitatief goed onderwijs maar kampen wel allemaal met continuiteitsproblemen.                  

Een geluid dat mij ter ore komt is dat het  bijzonder complex zal worden om in de wet de bestuurlijke afbakening in verantwoordelijkheden vast te leggen tussen een CvB en de onderwijsdirecteuren in een samenwerkingsschool. Ik heb daar als onderwijskundige geen mening over maar kan me wel voorstellen dat een scheiding van verantwoordelijkheden  tussen CvB en directeuren niet ondersteunend werkt voor de onlangs vrijgegeven experimenteerregeling cross-overs.....